Boodschappenaffaire schaadt vertrouwen in de overheid
Al twee jaar ligt er een vernietigend rapport van de bezwaarcommissie over een zaak die de “boodschappenaffaire” is gaan heten. De gemeente heeft zonder zorgvuldig onderzoek 14.000 euro bijstandsgeld teruggeëist van een inwoonster van Heerenveen omdat zij boodschappen van haar ouders kreeg. De vrouw werd door de commissie in het gelijk gesteld.
Onder de pet
Het college van B&W van Heerenveen wilde vanwege privacy eerst geen openheid van zaken geven. Pas nadat het oordeel van de commissie via de krant op straat lag, kreeg de gemeenteraad alle stukken. Privacy was dus niet de reden waarom deze informatie onder de pet werd gehouden. De zaak schijnt tot spanning tussen het college en de ambtenaren geleid te hebben, ook daarvan hoorde de raad niets. Het beeld is ontluisterend en het roept veel vragen op.
Het blijkt bovendien dat een raadslid en het college zich met de zaak hebben bemoeid. Heeft dat het oordeel van de commissie beïnvloed? Of heeft de gemeente daarop afgezien van een mogelijk beroep bij de CRvB?
Politieke verantwoordelijkheid
Na de onthullingen reageert het college ontwijkend. Op oudjaarsdag komt er een sussende brief. Met interviews wordt geprobeerd de kou uit de lucht halen. Schriftelijke vragen van gemeenteraadsfracties worden met dooddoeners afgedaan. Een extra raadsvergadering levert geen nieuwe inzichten op. Het blijft bij vrome praat over hoofd, hart en helpende hand. Over menselijke maat. Over knellende wetten die landelijk aangekaart moeten worden. Over “werken vanuit de bedoeling”.
Het college gaat de politieke verantwoordelijkheid uit de weg. Het probleem wordt bij de ambtelijke dienst en bij de landelijke overheid gelegd.
Wantrouwen
Er zijn opvallende overeenkomsten met de toeslagenaffaire in de Tweede Kamer. Strenge wetten worden hardvochtig toegepast op basis van het sprookje dat er aan de onderkant van de samenleving op grote schaal wordt gefraudeerd.
Het college zegt er te willen zijn voor alle inwoners. Maar tussen de regels door klinkt wantrouwen jegens bijstandsgerechtigden als potentiële fraudeurs. Dit versterkt onnodig het schuldgevoel van kwetsbare mensen en vergroot hun afstand tot de samenleving.
In de landelijke politiek zien we een kentering. Maar het Heerenveense college klaagt over verkeerde beeldvorming.
De Nationale Ombudsman hamert al jaren op een ruimhartige toepassing van de regels door gemeenten. Die ruimte moet benut worden. Om te voorkomen dat mensen in de knel komen.
Maatstaf
Bijstandsgerechtigden worden op een ondoorzichtige manier begluurd en kunnen zich vaak onvoldoende verweren. Er moet meer openheid komen over de informatiebronnen van de opsporingsdiensten. En cliënten hebben recht op onafhankelijke, deskundige ondersteuning in hun contact met de sociale dienst. Wie bijstand krijgt heeft een strenge informatieplicht. De informatieplicht van de gemeente klemt daarom des te meer.
De gemeente, de overheid die het dichtst bij de burger staat, is er voor alle inwoners maar is bovenal een schild voor de kwetsbaren. Dat is de maatstaf voor recht en rechtvaardigheid.
Onafhankelijk onderzoek
GB Heerenveen heeft samen met andere fracties een onderzoek door de gemeenteraad voorgesteld naar hoe dit zo kon ontsporen.
Het college wilde echter invloed op het onderzoek houden en wist daarvoor een meerderheid van de raad te winnen. Daarmee is het onderzoek niet helemaal van de baan. Maar het wordt niet een onderzoek door en namens de gemeenteraad, vergelijkbaar met het onderzoek naar de 2 miljoen-blunder.
Met uitkomst van dat onderzoek zal de raad goed gefundeerde voorstellen moeten doen die niet alleen maar herhaling van de problemen voorkomen. Maar ook het wederzijds vertrouwen tussen burger en overheid versterken.
Niet wachten
Voordat de onderzoeken gereed zijn kunnen er al verbeteringen doorgevoerd worden. Zoals een vrijstelling van 1200 euro per jaar voor giften of boodschappen etc. Zonder de levensmiddelen van de voedselbank mee te tellen. Die moeten sowieso vrij zijn.
Namens GB Heerenveen heeft Elly Bijlsma gevraagd om meer gedetailleerde jaarverslagen van de bezwaarcommissie zodat de raad haar controlerende taak goed kan vervullen.